Hà Nội: Văn Miếu - Quốc Tử Giám

Những ngày trước giáng sinh, khi tôi và người tình trăm năm đến thăm viếng Hà Nội kỷ niệm 50 năm ngày cưới, chúng tôi ở tại một khách sạn ngay bên cạnh Văn Miếu - Quốc tử Giám.

Lúc đó chỉ còn vài ngày năm 2010 đến với quê hương Việt Nam. Năm 2010 đặc biệt vì thành phố Thăng Long – Hà Nội được 1,000 năm tuổi. Vợ chồng tôi đến thăm viếng Hà Nội cuối năm 2009, và thấy rõ sự chuẩn bị ăn mừng 1,000 năm Thăng Long đang diễn tiến mạnh mẽ.

Đi thăm Hà Nội và miền Bắc, tôi thấy rõ sự tranh đấu để trường tồn của dân tộc Việt Nam suốt chiều sâu mấy ngàn năm của dân tộc chúng ta.

Chúng tôi đã thấy tận mặt con sông Bạch Đằng, nơi Trần Hưng Đạo đã đánh một trận đánh lịch sử, nhờ đó nước Việt được độc lập một số năm.

Đến Vịnh Hạ Long, chúng tôi ở tại một khách sạn ở Bãi Cháy, nơi Trần Khánh Dư ngày xưa đã liều mình đánh một trận chiến dùng mưu đánh thắng kẻ địch hùng mạnh, giành độc lập cho đất nước.

Và nhiều địa danh khác, ở đó máu xương người Việt Nam đã đổ để dân tộc Việt Nam còn là dân tộc Việt Nam, không bị đồng hoá suốt 1,000 năm đô hộ giặc Tàu.

Trong bài này chúng tôi xin chia sẻ với các bạn một số hình ảnh nơi đào tạo trí thức ngày xưa, thời nước Việt Nam chỉ là miền Bắc mà thôi. Văn Miếu - Quốc Tử Giảm được xây dựng cuối thế kỷ thứ 11 và trong suốt hơn 700 năm hoạt động, đã đào tạo hàng ngàn nhân tài cho đất nước.

Rất tiếc Văn Miếu lại thờ một triết gia người Trung Quốc, là Khổng Tử. Quốc Tử Giám bắt đầu là một trường hoàng gia, học trò nổi tiếng nhất là vua Lý Nhân Tông thời còn trẻ. Sau nầy trường mở rộng đào tạo nhân tài cho đất nước. Chu Văn An là viện trưởng đầu tiên của Quốc Tử Giám. Cho tới bây giờ tôi vẫn không hiểu tại sao lúc hùng binh Hà Nội vô Saigon, trường Chu Văn An Saigon lại bị đổi tên.

Đặc biệt tại khu Văn Miếu - Quốc tử Giám này có 82 bia tiến sĩ được công nhận là di sản tư liệu thế giới. Đây là những tấm bia tiến sĩ duy nhất ở Việt Nam và thế giới có bài ký ghi lịch sử các khoa thi và triết lý của triều đại về nền giáo dục và đào tạo, sử dụng nhân tài. Những tấm bia này không phải chỉ là một văn bản mà còn là một tác phẩm nghệ thuật với những hoa văn trang trí độc đáo. Đây là một tư liệu quan trọng cho việc nghiên cứu lịch sử mỹ thuật và điêu khắc Việt Nam từ thế kỷ 15 đến thế kỷ 18.

“ Văn Miếu – Quốc Tử Giám là quần thể di tích đa dạng và phong phú hàng đầu của thành phố Hà Nội, nằm ở phía nam kinh thành Thăng Long thời nhà Lý. Là tổ hợp gồm hai di tích chính: Văn Miếu thờ Khổng Tử, các bậc hiền triết của Nho giáo và Tư nghiệp Quốc Tử Giám Chu Văn An, người thầy tiêu biểu đạo cao, đức trọng của nền giáo dục Việt Nam; và Quốc Tử Giám trường Quốc học cao cấp đầu tiên của Việt Nam, với hơn 700 năm hoạt động đã đào tạo hàng nghìn nhân tài cho đất nước.

Ngày nay, Văn Miếu-Quốc Tử Giám là nơi tham quan của du khách trong và ngoài nước đồng thời cũng là nơi khen tặng cho học sinh xuất sắc và còn là nơi tổ chức hội thơ hàng năm vào ngày rằm tháng giêng. Đặc biệt, đây còn là nơi các sĩ tử ngày nay đến "cầu may" trước mỗi kỳ thi.

Văn Miếu được xây dựng từ năm (1070) tức năm Thần Vũ thứ hai đời Lý Thánh Tông (Đại Việt sử ký toàn thư. Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội 1972,Tl, tr.234) chép: "Mùa thu tháng 8, làm Văn Miếu, đắp tượng, Khổng Tử, Chu Công và Tứ phối, vẽ tượng Thất thập nhị hiền, bốn mùa cúng tế. Hoàng thái tử đến đấy học.". Như vậy Văn miếu ngoài chức năng thờ các bậc Tiên thánh, Tiên sư của đạo Nho, còn mang chức năng của một trường học Hoàng gia mà học trò đầu tiên là Thái tử Lý Càn Đức, con trai vua Lý Thánh Tông với Nguyên phi Ỷ Lan, lúc đó mới 5 tuổi, đến năm 1072 lên ngôi trở thành vua Lý Nhân Tông.

Năm 1076, Lý Nhân Tông cho lập trường Quốc Tử Giám ở bên cạnh Văn Miếu có thể coi đây là trường đại học đầu tiên ở Việt Nam. Ban đầu, trường chỉ dành riêng cho con vua và con các bậc đại quyền quý (nên gọi tên là Quốc Tử). (Việt sử thông giám cương mục. Nxb. Văn sử địa. 1957) chép: "Bính Thìn, năm Anh Vũ Chiêu Thắng thứ 1 tháng 4... lập nhà Quốc Tử Giám; tuyển trong các văn thần lấy những người có văn học, bổ vào đó". Năm 1156, Lý Anh Tông cho sửa lại Văn Miếu và chỉ thờ Khổng Tử.

Năm Nguyên Phong thứ 3 1253, vua Trần Thái Tông đổi Quốc Tử Giám thành Quốc Học Viện cho mở rộng và thu nhận cả con cái các nhà thường dân có sức học xuất sắc. Chức năng trường Quốc học ngày càng nổi bật hơn chức năng của một nơi tế lễ "Quý Sửu năm thứ ba(1253)... Tháng 6 lập Quốc Học Viện tô tượng Khổng Tử, Chu công và Á Thánh, vẽ tượng 72 người hiền để thờ... Tháng 9 xuống chiếu cho các nho sĩ trong nước đến Quốc học viện giảng học tứ thư, lục kinh" (ĐVSKTT). Lấy Phạm Ứng Thần giữ chức Thượng thư kiêm chức Đề điệu Quốc Tử viện để trông nom công việc học tập tại Quốc Tử Giám.

Đời Trần Minh Tông, Chu Văn An được cử làm quan Quốc Tử giám Tư nghiệp (hiệu trưởng) và thầy dạy trực tiếp của các hoàng tử. Năm 1370 ông mất, được vua Trần Nghệ Tông cho thờ ở Văn Miếu bên cạnh Khổng Tử.

Sang thời Hậu Lê, Nho giáo rất thịnh hành. Vào năm 1484, Lê Thánh Tông cho dựng bia tiến sĩ của những người thi đỗ tiến sĩ từ khoa thi 1442 trở đi (chủ trương đã đề ra năm 1442 nhưng chưa thực hiện được). Mỗi khoa, một tấm bia đặt trên lưng rùa. Tới năm đó, nhà Lê đã tổ chức được 12 khoa thi cao cấp, Lê Thánh Tông (1460 - 1497) đã tổ chức đều đặn cứ ba năm một lần, đúng 12 khoa thi.

Không phải khoa thi nào tiến hành xong đều được khắc bia ngay, không phải bia đã dựng thì vĩnh tồn, không hư hỏng, không mất mát. Từng thời có những đợt dựng, dựng lại lớn, như năm 1653 (Thịnh Đức năm thứ nhất, năm 1717 (Vĩnh Thịnh năm thứ 13).

Cuối triều Lê, thời Cảnh Hưng, bia vẫn được khắc đều đặn. Dù không còn giữ được đủ bia, nhà bia Trường Giám đã lưu lại về sau rất nhiều những công trình điêu khắc giá trị và tư liệu lịch sử quý báu.

Năm 1762, Lê Hiển Tông cho sửa lại là Quốc Tử Giám - cơ sở đào tạo và giáo dục cao cấp của triều đình.

Đời nhà Nguyễn, Quốc Tử giám lập tại Huế. Năm 1802, vua Gia Long ấn định đây là Văn Miếu - Hà Nội và cho tổng trấn Bắc thành Nguyễn Văn Thành xây thêm Khuê Văn Các, với một chức năng duy nhất là nơi thờ tự Thánh hiền mà thôi. Như vậy vào đầu thời Nguyễn, Văn miếu Thăng Long đã một lần được sửa sang chỉ còn là Văn Miếu của trấn Bắc Thành, sau đổi thành Văn Miếu Hà Nội. Còn Quốc Tử Giám thì đổi thành học đường của phủ Hoài Đức và sau đó tại khu vực này xây đền Khải thánh để thờ cha mẹ Khổng Tử.

Đầu năm 1947, thực dân Pháp nã đạn đại bác làm đổ sập căn nhà, chỉ còn cái nền với hai cột đá và 4 nghiên đá. Ngày nay toàn bộ khu Thái Học được xây dựng với diện tích 1530m2 trên tổng diện tích 6150m2 gồm các công trình kiến trúc chính là Tiền đường, Hậu đường, Tả vu, Hữu vu, nhà chuông, nhà trống được mô phỏng theo kiến trúc truyền thống trên nền đất xưa của Quốc Tử Giám.." (Nguồn: Wikipedia)

Trong entry nầy, xin chia sẻ với các bạn một vài hình ảnh Văn Miếu - Quốc Tử Giám tại Hà Nội, lúc tôi và người tình trăm năm đến đây thăm viếng những ngày mùa đông năm ngoái 2009. (Sẽ bổ túc sau).

Việt Nam, Quê hương mến yêu

http://lthdan03.wordpress.com/2010/03/29/m%E1%BB%99t-chut-ha-n%E1%BB%99i-van-mi%E1%BA%BFu-qu%E1%BB%91c-t%E1%BB%AD-giam/

Đi tìm hạnh phúc

http://my.opera.com/Le%20Thanh%20Hoang%20Dan/blog/?id=5911481