Saigon: Bảo tàng chứng tích chiến tranh

Bạn là người thứ 285, 051 đả thăm viếng Blog. Welcome to my world.

Những ngày trước giáng sinh, khi tôi và người tình trăm năm về thăm lại quê hương kỷ niệm 50 năm ngày cưới, chúng tôi đã thăm viếng trở lại Saigon như một du khách.

Cùng với đoàn du khách quốc tế, vợ chồng tôi đã thăm viếng Bảo tàng chứng tích chiến tranh ở đây. Xúc động nhiều. Buồn nhiều. Không thấy bảo tàng này đề cấp gì đến những người miền Nam đã bị chiến tranh tàn phá, trong cuộc chiến và đặc biệt sau khi cuộc chiến chấm dứt mấy chục năm.

35 năm sau khi tiếng súng chấm dứt, lịch sử có công bằng hơn chưa, sáng suốt hơn, bình tĩnh hơn, và công bằng hơn. Một lãnh tụ thời đổi mới đã nói đại khái, tháng tư có triệu người vui, có triệu người buồn, đúng vậy không?

Chiến tranh Việt Nam là một sai lầm. Khi tôi tham quan nước Đức và các nước Đông Âu trước đây theo cộng sản, tôi thấy rõ sự sai lầm này.

Cuộc chiến đã giết chết hơn 3 triệu người Việt Nam, hơn 3 triệu người Việt Nam phải bỏ nước ra đi sau khi cuộc chiến chấm dứt hiện còn sống, không biết bao nhiêu triệu khác đã chết trong rừng sâu nước độc, trong các trại tập trung cải tạo, trên biển cả mênh mông mấy chục năm sau khi tiếng súng chấm dứt, và sự kỳ thị đối với miền Nam chiến bại tới nay vẫn còn, cả thế hệ trẻ học được không được học sau khi chiến tranh chấm dứt, vì lý do lý lịch của cha mẹ.. Tất cả những điều này không được thể hiện trong bảo tàng viện này.

Thấy dân Đức thống nhất đất nước của họ, dân tộc hai vùng cộng sản và tự do mừng vui đoàn kết trong tình anh em, tôi rất tủi thân với cách thống nhất đất nước của một số người Việt Nam chúng ta.

Với cách thức thống nhất đất nước theo kiểu này, sự kỳ thị của kẻ chiến thắng đối với người chiến bại cho tới nay vẫn còn, không biết bao giờ mới hết.

“Cùng với sự tăng trưởng vũ bão của du lịch Việt Nam trong thập niên 1990, hàng triệu người trên thế giới bắt đầu đến thăm một đất nước mà suốt nhiều thập niên ở ngoài lề bản đồ du lịch toàn cầu.

Có vẻ như bỗng dưng xuất hiện một đất nước của vẻ đẹp tuyệt vời và gia sản văn hóa to lớn. Mà cũng lại có một cuộc chiến. Dĩ nhiên không phải là một cuộc chiến đang diễn ra, mà đúng hơn là ký ức về một cuộc chiến mà từ lâu, trong mặt nhiều du khách, đã làm Việt Nam trở thành một cuộc chiến thay vì một đất nước.

Gợi nên cảm xúc

Không có nhiều thứ gợi nên nhiều cảm xúc trong lòng du khách hơn là tính đạo đức hay phi đạo đức của cuộc xung đột đó. Và không nơi nào mà cảm xúc của họ trở nên rõ rệt hơn là tại Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh. Là danh thắng “phải đến” trong kế hoạch của nhiều du khách nước ngoài, địa chỉ ở TP. HCM nhanh chóng trở thành bảo tàng đông khách nhất ở miền Nam.

Đến đầu thế kỷ 21, nó thu hút hàng trăm ngàn du khách mỗi năm.

Không khó để hiểu vì sao. Những vật trưng bày tại đây đem lại chân dung đau lòng về một đất nước trong xung đột. Khách có thể học về Hiệp định Geneva 1954 tạm thời phân đôi một nhà nước Việt Nam độc lập. Khách có thể xem hình ảnh về cuộc thảm sát ở Sơn Mỹ. Khách có thể xem máy chém hay mô hình “chuồng cọp” ở Đảo Côn Sơn. Hay khách có thể xem video chiếu cảnh Mỹ sử dụng chất Da Cam và các hóa chất khác.

Tuy nhiên, những nhà tổ chức thể hiện cuộc chiến bằng những vật không chỉ đại diện cho nỗi đau khổ của người cách mạng Việt Nam. Cũng có những vật phẩm nói về phong trào phản chiến toàn cầu, về sự hòa giải thời hậu chiến, và về những phóng viên ảnh – cả người Việt và nước ngoài – bị giết trong cuộc xung đột. Cũng có cả một phòng dành cho các tác phẩm nghệ thuật của trẻ em về chủ đề chiến tranh và hòa bình.

Giống như mọi định chế, Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh là một không gian mang tính chính trị, và hình thức kể chuyện của nó rất rõ. Cuộc chiến, mặc dù bi thảm, thể hiện sự kháng cự anh dũng của dân tộc Việt Nam thống nhất và yêu nước. Nhưng có những người không đồng ý, vì họ tin rằng cuộc tranh đấu của chính thể Sài Gòn và nhà bảo trợ Washington đại diện cho “chính nghĩa”, mượn lời của Ronald Reagan. Và không ngạc nhiên khi một số khách thăm phản ứng bằng sự khinh thị.

Tranh cãi

Sổ ý kiến của bảo tàng trở thành những không gian để tranh cãi không chỉ về ý nghĩa cuộc chiến mà còn cả về cách thức trình bày nó.

Lật trang bìa, ta thấy hàng trang cho thấy những chia cắt từ cuộc xung đột thập niên 1960 và 1970 vẫn chưa giảm sút. Một du khách viết: “Nếu anh tin một nửa những gì anh đọc tại đây, anh là thằng ngốc.”

Người khác bình phẩm: “Cuộc chiến là bi kịch cho tất cả nhưng cái ta thấy ở đây là sự thiên vị. Hồ Chí Minh lẽ ra không nên xâm lược miền nam. Nếu chính phủ cộng sản tuyệt vời thế, sao hàng triệu người lại bỏ Việt Nam ra đi?”

Nhưng mặc dù một số khách tận dụng cơ hội để phê phán ban tổ chức, những người khác lại dùng sổ ý kiến để chỉ trích sự can thiệp của Mỹ hoặc bày tỏ ăn năn.

Một du khách từ San Francisco bình phẩm: “Tôi tự hào, biết ơn và hạnh phúc vì là người Mỹ có cuộc sống đàng hoàng như tôi có. Nhưng hôm nay tôi cảm giác xấu hổ trước những gì đất nước tôi đã làm thật dại dột.”

Một người khác chia sẻ: “Tôi muốn bày tỏ nỗi buồn vì những bi thảm ghi lại ở bảo tàng.”

Quả thực, bảo tàng nêu bật sự thừa nhận tội lỗi hay ăn năn của người Mỹ. Một trong những vật đập vào mắt du khách trong căn phòng về “Sự thật lịch sử” là bản copy hồi ký cựu bộ trưởng quốc phòng Robert McNamara năm 1995, với lời nhận tội gây tranh cãi: “[Chúng ta] đã sai, sai thậm tệ. Chúng ta mắc nợ thế hệ tương lai trong việc giải thích tại sao.”

Bảo tàng cũng trưng bày bộ huy chương được William Brown, cựu binh Mỹ, hiến tặng. “Gửi nhân dân Việt Nam thống nhất,” ông viết, “Tôi đã sai. Tôi xin lỗi.”

Mặc dù đây chỉ là quan điểm thiểu số, nhưng vẫn có than phiền rằng Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh là tuyên truyền cho chính phủ Việt Nam. Dĩ nhiên có một phần sự thật trong đó. Tính chính danh của đảng, về nhiều mặt, có gốc rễ từ vai trò thời chiến khi đảng cổ vũ cho độc lập đất nước. Và cái nhìn này hiển hiện tại bảo tàng.

Nhưng đồng thời, sự phê phán đó cho thấy nhiều người biện hộ cho cuộc chiến, đa số là người Mỹ, vẫn không thoải mái trước cách kể về cuộc xung đột mà đặt người Việt, chứ không phải Mỹ, ở trong trung tâm. Đối với họ, cuộc chiến là một bi kịch của người Mỹ, và nếu bảo tàng không thừa nhận nỗi đau Mỹ, thì nó cho thấy có sự thiên vị ý thức hệ.

Điều đáng nói là thường ta không nghe thấy những chỉ trích tương tự về các tổ chức Mỹ, ví dụ Bảo tàng Quốc gia Lịch sử Mỹ tại Washington, D.C., với sự tập trung duy nhất về Mỹ và không có lời nào cho nỗi đau của người Việt.

Nếu ta chấp nhận mục đích của bảo tàng chỉ là tuyên truyền, thì lẽ ra nhà chức trách hẳn phải hăm hở quảng cáo về nó cho hàng trăm ngàn du khách đến thăm Việt Nam mỗi năm. Nhưng có phải vậy đâu. Sổ tay du lịch chính thức của Việt Nam, bản tiếng Anh năm 2001, không hề nhắc tới Bảo tàng. Các bản đồ trong sách cũng bỏ qua địa điểm.

Nhưng không có nghĩa là nhà chức trách không nhận ra tiềm năng du lịch của bảo tàng. Bản tiếng Việt của sách thì lại nhắc tới nơi này. Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh cho thấy những ký ức chiến tranh vẫn còn được tranh cãi quyết liệt. Ngay cả giữa những du khách tìm vui ở một trong những điểm đến hấp dẫn nhất Đông Nam Á, bảo tàng vẫn có thể khơi dậy những xúc cảm tập thể trong người nước ngoài.

Về tác giả: Ông Scott Laderman về Khoa Lịch sử Đại học Minnesota, Duluth sau khi lấy bằng tiến sĩ ở Đại học Minnesota, Twin Cities. Ông làm nghiên cứu ở Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh năm 2000 và 2002. Cuốn sách của ông về đề tài này, Tours of Vietnam: War, Travel Guides, and Memory, được NXB Đại học Duke ấn hành năm 2009." (Nguồn: BBC)

Trong entry nầy, xin chia sẻ với các bạn một vài hình ảnh bảo tàng chứng tích chiến tranh tại Saigon, lúc tôi và người tình trăm năm đến đây thăm viếng những ngày mùa đông năm ngoái 2009. (Sẽ bổ túc sau).

Việt Nam, Quê hương mến yêu

http://lthdan03.wordpress.com/2010/04/10/b%E1%BA%A3o-tang-ch%E1%BB%A9ng-tich-chi%E1%BA%BFn-tranh/

Đi tìm hạnh phúc

http://my.opera.com/Le%20Thanh%20Hoang%20Dan/blog/show.dml/2948858